کد مطلب:223635 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:215
مقدمه دوم
اینجا برای تشحیذ افكار خوانندگان ناگزیر باید یك مقدمه دیگر هم بیاوریم و آن این است كه بنا بر روایت از پیشوای اسلام و خوابی كه آن حضرت دیده بودند كه نور وجودش تا «بصری» سوریه و شام را روشن می كند و دینش عالم گیر می شود دستور داد مسلمین بكشورهای مجاور حمله كنند و مردم دنیا را بدین مبین اسلام دعوت نمایند نفوذ معنوی اسلام خود بخود مانند آب و آتش جای خود را باز كرده و باز می كند. مسلمین پس از پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم سوریه و شامات را گرفتند بر كشور ایران و روم كه دو كشور پهناور مترقی و متمدن بودند حمله كردند و فتح و فیروزی نصیب آنها شد و گنجهای فراوان از مال و ثروت بدست آوردند پس از آن مصر را در آفریقا و آندلس را در اروپا فتح كردند این كشورها كه مسكن نصاری بود بچند فرقه تقسیم شده بودند كه مشهورترین آنها یعقوبیها در مصر و نوبه و حبشه می زیستند و نسطوریها در موصل و عراق و ایران و ملكانیها در شهرهای مغرب و صقلیه و آندلس و شام زندگی می كردند. میان این فرق بر سر عقاید مختلف همیشه اختلاف و نزاع و جدال بود مسلمین كه آنجا را فتح كردند تعلیمات اسلام یك نعمت غیر مترقبه برای ساكنین آن سرزمین بود باین جهت گروه گروه باسلام گرویدند و رستگار شدند.
این كشورگشائی از زمان عمر بن خطاب شروع شد و تا عصر بنی امیه (هشتاد هجری) بسر حد كمال رسید كه از سند و بخارا و سمرقند تا دیوار چین و آندلس پیش می رفتند و هر دسته فاتح گروهی از علمای اسلام و دانشمندان دین را برای تبلیغ همراه می بردند كه اصول آموزش و پرورش اسلام را تلقین كنند و تعلیمات دینی را بشایستگی بیاموزند و با این رویه ثابت كردند كه حمله آنها تنها برای فتح حكومت نیست بلكه مشعلدار هدایت افكار بشر هستند. مسلمین جنگ سیاسی و نبرد خونین ندارند بلكه هدف آنها فقط دعوت دینی و نهضت علمی و جنبش مذهبی است و بر اثر این عقیده همه جا فتح و فیروزی نصیب مسلمین شد.
در پایان حكومت اموی بر آنچه مورخین اروپائی تحقیق كرده اند [1] بیش از 44
[ صفحه 6]
كشور پهناور بزرگ دنیا بدست مسلمین بود و غیر از قسمتی از مملكت (گل) فرانسه امروزی تمام آسیا و اروپا و قسمت اعظم افریقا را متصرف شدند و بیش از 800 میلیون تا هزار میلیون مسلمان زیر سایه و اهتزاز پرچم سبز قولوا لا اله الا الله تفحلوا می زیستند و بزندگانی نوین خود مفتخر بوده مباهات می كردند.
بنی عباس در این فتوحات خیلی نیفزوده اند ولی جهانداری كردند و كوشیدند كه ممالك اسلامی را بحال خود نگاهداشته و از دست ندهند و با توسعه تمدن اسلامی و معارف و فرهنگ دین و نهضت علمی یك رنگ مخصوصی در تمام اقطار قلمرو اسلامی بوجود آوردند. بنی عباس با اجرای این برنامه موفق شدند و از آغاز دولت خود توجه خاصی بتوسعه علوم و معارف دین نمودند و لذا اسلام كه با نفوذ معنوی خود در تمام ممالك رسوخ داشت و در دل مردم جا می گرفت و خود بخود بر افراد مسلمان افزوده می شد، استفاده می كردند. مردم رنجدیده و ستم كشیده فوج فوج و دسته دسته خود تسلیم اسلام می شدند و آئین مقدس عدالت و مساوات دین اسلام را می پذیرفتند.
اسلام در عصر هارون الرشید باعلاترین درجه توسعه و ارتقاء رسید و در عصر مأمون قویترین جنبش علمی را بوجود آورد در عصر بنی عباس اهالی ایران، مصر، هند، یونان، روم، آندلس، شرق اقصی، افریقا همه با هم با آنكه اختلاف نژادی و دینی داشتند ولی با اختلافات آب و هوا و آداب و رسوم و سلق مختلف همه در تحت سلطه اسلام درآمدند این عناصر متباین نژادهای گوناگون در یك ظرف اسلامی ریخته و گداخته شد و مانند چند مواد شیمیائی كه در یك ظرف ریخته درهم تأثیر كند و مواد و عناصر مختلف همه مستهلك در آن شده یك ماده واحد با یكرنگ ثابت بوجود آورده و بنام ملت اسلام در جهان بشریت حكومت می كردند و قویترین عوامل اختلاط در این ملل تولید مثل بوده كه تمام ملل مختلفه بنام آئین اسلام مواصلت و مزاوجت و تناكح و توالد و تناسل می كردند و این آمیزش و آمیختگی روحی و جسمی و ادبی و رسوم و شئون ملی همه برنگ و آداب اسلامی درآمدند.
بنی عباس در اثر جنبش علمی كه پدید آوردند به مسلمان ساختن گروه بسیاری از یهود و نصاری و مجوس پرداختند و در نشر مبادی اسلام و توسعه و فرهنگ و معارف دین خیلی بیش از حكومت اموی كه رنگ دینی نداشت مجاهدت كردند و توانگران علماء را تقویت می كردند تا علم و دانش توسعه یابد. ایرانیان در این جنبش علمی و تألیف و تعلیم
[ صفحه 7]
و تربیت تقدم و تفوق و سهمی بسزا داشتند كه نامشان زینت بخش صفحات تاریخ اسلام است و در آینده درباره وضع ایرانیان مخصوصا در خراسان بحث می كنیم. دانشمندان دوره بنی عباس بر اثر همین توجه كمتر تنگدست و فقیر و بی بضاعت بودند و لذا برای نشر علم و دانش مسافرتها كرده كتابها می خریدند و می نوشتند و می بخشیدند و مخصوصا در علوم دینی كه مزد و اجر آنرا از خداوند می خواستند از روی عقیده نهایت بذل جهد و كوشش را می نمودند علماء و دانشمندان در بیرون قصر خلفا و توانگران رشد و نمو یافته و علوم فقه - حدیث - تفسیر را كاملا رواج می دادند و مكتب اسلام همه جا دائر و كنار هر مسجدی مدرسه بود حجاز. شام. عراق. مصر. ایران. آندلس مركز بزرگترین مدرسه علماء و مكتب تربیت اسلام بوده كه در دوره خلات منصور. مهدی. هادی. توسعه كامل پیدا كرد.
هارون بسیاری از دانشمندان ایران و روم را بترجمه كتب علمی سایر ملل جهان موظف ساخته بود حتی مدارس و مریضخانه را بدانشمندان یهود و نصارائی كه مسلمان شده بودند برای تعلیم و تربیت و بهداشت برگذار كرده بود.
این كشورگشائی از زمان عمر بن خطاب شروع شد و تا عصر بنی امیه (هشتاد هجری) بسر حد كمال رسید كه از سند و بخارا و سمرقند تا دیوار چین و آندلس پیش می رفتند و هر دسته فاتح گروهی از علمای اسلام و دانشمندان دین را برای تبلیغ همراه می بردند كه اصول آموزش و پرورش اسلام را تلقین كنند و تعلیمات دینی را بشایستگی بیاموزند و با این رویه ثابت كردند كه حمله آنها تنها برای فتح حكومت نیست بلكه مشعلدار هدایت افكار بشر هستند. مسلمین جنگ سیاسی و نبرد خونین ندارند بلكه هدف آنها فقط دعوت دینی و نهضت علمی و جنبش مذهبی است و بر اثر این عقیده همه جا فتح و فیروزی نصیب مسلمین شد.
در پایان حكومت اموی بر آنچه مورخین اروپائی تحقیق كرده اند [1] بیش از 44
[ صفحه 6]
كشور پهناور بزرگ دنیا بدست مسلمین بود و غیر از قسمتی از مملكت (گل) فرانسه امروزی تمام آسیا و اروپا و قسمت اعظم افریقا را متصرف شدند و بیش از 800 میلیون تا هزار میلیون مسلمان زیر سایه و اهتزاز پرچم سبز قولوا لا اله الا الله تفحلوا می زیستند و بزندگانی نوین خود مفتخر بوده مباهات می كردند.
بنی عباس در این فتوحات خیلی نیفزوده اند ولی جهانداری كردند و كوشیدند كه ممالك اسلامی را بحال خود نگاهداشته و از دست ندهند و با توسعه تمدن اسلامی و معارف و فرهنگ دین و نهضت علمی یك رنگ مخصوصی در تمام اقطار قلمرو اسلامی بوجود آوردند. بنی عباس با اجرای این برنامه موفق شدند و از آغاز دولت خود توجه خاصی بتوسعه علوم و معارف دین نمودند و لذا اسلام كه با نفوذ معنوی خود در تمام ممالك رسوخ داشت و در دل مردم جا می گرفت و خود بخود بر افراد مسلمان افزوده می شد، استفاده می كردند. مردم رنجدیده و ستم كشیده فوج فوج و دسته دسته خود تسلیم اسلام می شدند و آئین مقدس عدالت و مساوات دین اسلام را می پذیرفتند.
اسلام در عصر هارون الرشید باعلاترین درجه توسعه و ارتقاء رسید و در عصر مأمون قویترین جنبش علمی را بوجود آورد در عصر بنی عباس اهالی ایران، مصر، هند، یونان، روم، آندلس، شرق اقصی، افریقا همه با هم با آنكه اختلاف نژادی و دینی داشتند ولی با اختلافات آب و هوا و آداب و رسوم و سلق مختلف همه در تحت سلطه اسلام درآمدند این عناصر متباین نژادهای گوناگون در یك ظرف اسلامی ریخته و گداخته شد و مانند چند مواد شیمیائی كه در یك ظرف ریخته درهم تأثیر كند و مواد و عناصر مختلف همه مستهلك در آن شده یك ماده واحد با یكرنگ ثابت بوجود آورده و بنام ملت اسلام در جهان بشریت حكومت می كردند و قویترین عوامل اختلاط در این ملل تولید مثل بوده كه تمام ملل مختلفه بنام آئین اسلام مواصلت و مزاوجت و تناكح و توالد و تناسل می كردند و این آمیزش و آمیختگی روحی و جسمی و ادبی و رسوم و شئون ملی همه برنگ و آداب اسلامی درآمدند.
بنی عباس در اثر جنبش علمی كه پدید آوردند به مسلمان ساختن گروه بسیاری از یهود و نصاری و مجوس پرداختند و در نشر مبادی اسلام و توسعه و فرهنگ و معارف دین خیلی بیش از حكومت اموی كه رنگ دینی نداشت مجاهدت كردند و توانگران علماء را تقویت می كردند تا علم و دانش توسعه یابد. ایرانیان در این جنبش علمی و تألیف و تعلیم
[ صفحه 7]
و تربیت تقدم و تفوق و سهمی بسزا داشتند كه نامشان زینت بخش صفحات تاریخ اسلام است و در آینده درباره وضع ایرانیان مخصوصا در خراسان بحث می كنیم. دانشمندان دوره بنی عباس بر اثر همین توجه كمتر تنگدست و فقیر و بی بضاعت بودند و لذا برای نشر علم و دانش مسافرتها كرده كتابها می خریدند و می نوشتند و می بخشیدند و مخصوصا در علوم دینی كه مزد و اجر آنرا از خداوند می خواستند از روی عقیده نهایت بذل جهد و كوشش را می نمودند علماء و دانشمندان در بیرون قصر خلفا و توانگران رشد و نمو یافته و علوم فقه - حدیث - تفسیر را كاملا رواج می دادند و مكتب اسلام همه جا دائر و كنار هر مسجدی مدرسه بود حجاز. شام. عراق. مصر. ایران. آندلس مركز بزرگترین مدرسه علماء و مكتب تربیت اسلام بوده كه در دوره خلات منصور. مهدی. هادی. توسعه كامل پیدا كرد.
هارون بسیاری از دانشمندان ایران و روم را بترجمه كتب علمی سایر ملل جهان موظف ساخته بود حتی مدارس و مریضخانه را بدانشمندان یهود و نصارائی كه مسلمان شده بودند برای تعلیم و تربیت و بهداشت برگذار كرده بود.
[1] تاريخ تمدن جرجي زيدان - تاريخ تمدن گوستاولويون - الحضارة في الاسلام - اسلام في الحضارة طبقات سلاطين اسلام - تاريخ اسلام از مؤلف.